Książki, monografie, podręczniki, rozdziały (WCh)

Stały URI dla kolekcjihttp://hdl.handle.net/11652/156

Przeglądaj

Teraz wyświetlane 1 - 20 z 37

Barwniki w nowoczesnych technikach
(Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 2005) Sokołowska, Jolanta; Gaca, Jerzy
[...] Niniejsza monografia w sposób kompleksowy przedstawia teoretyczne i praktyczne aspekty wykorzystania barwników i pigmentów syntetycznych w dziedzinach odmiennych niż przemysł włókienniczy i pokrewne. Składa się z dziewięciu rozdziałów, z których siedem poświęconych jest niekonwencjonalnemu zastosowaniu barwników w przemysłach takich, jak: elektroniczny (ciekłokrystaliczne, elektrochromowe lub elektroluminescencyjne wskaźniki optyczne), fotograficzny (barwniki do tworzenia barwnego obrazu, barwniki do sensybilizowania błony fotograficznej), reprograficzny (druk laserowy, kopiowanie kserograficzne, druk atramentowy, druk ciśnieniowy i termografia) oraz w technologii zapisu optycznego, laserów barwnikowych, tzw. materiałów inteligentnych (materiały foto- i termochromowe) oraz nieliniowej optyki. Dwa ostatnie rozdziały poświęcono bardzo krótkiemu omówieniu wykorzystania barwników w barwieniu żywności, a także roli, jaką odgrywają one w biologii, medycynie, chromatografii i analityce. Zagadnienia przedstawione w poszczególnych rozdziałach zilustrowane są przykładami struktur barwników i uzupełnione bogatym, aktualnym materiałem źródłowym. Celem opracowania jest przybliżenie problematyki barwników studentom i pracownikom kierunków chemicznych i przyrodniczych wyższych uczelni z nadzieją inspiracji do dalszych badań w tym zakresie.
Budowa materii
(Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego, Łódź, 1950) Dorabialska, Alicja
Ćwiczenia laboratoryjne z podstaw technologii chemicznej
(Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, 2008) Gorzka, Zbigniew; Janio, Konrad; Kaźmierczak, Marek; Wiktorowski, Stanisław; Red. nauk. Wydziału: Ptaszyński, Bogdan; Płaza, Stanisław
Ćwiczenia rachunkowe z chemii ogólnej i nieorganicznej : praca zbiorowa. Cz. 1
(Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, 2008) Jóźwiak, Wojciech K. (red.); Jóźwiak, Wojciech Kazimierz; Fiedorow, Ryszard
Skrypt przeznaczony jest dla studentów uczących się chemii na pierwszych latach studiów stacjonarnych i zaocznych. Stanowi on materiały pomocnicze do wykładów z chemii ogólnej i nieorganicznej. Składa się on z dwóch części. Pierwsza część, zawierająca rozdziały 1-7, obejmuje: podstawowe definicje i prawa chemiczne, obliczenia stechiometryczne i reakcje utleniania-redukcji. Druga część obejmuje elementy kinetyki i równowagę reakcji chemicznych, procesy zachodzące w roztworach wodnych m.in. równowagi kwasowo-zasadowe, równowagi w układzie ciało stałe-roztwór nasycony. Niniejszy podręcznik zawiera przykłady obliczeń, zadania rachunkowe, o zróżnicowanym poziomie trudności oraz odpowiedzi. Każdy rozdział poprzedzony jest krótkim wstępem teoretycznym, który może służyć do pogłębiania i utrwalania pojęć i zagadnień omawianych w danym rozdziale. Ponadto, załączono tabele, zawierające wybrane dane fizykochemiczne (wartości liczbowe mas atomowych podano z dokładnością czterech liczb znaczących) oraz wyselekcjonowane odnośniki literaturowe, obejmujące zagadnienia teoretyczne związane tematycznie z problematyką obliczeń rachunkowych. Ćwiczenia rachunkowe są bardzo ważną i nieodzowną formą nauczania chemii w szkołach wyższych ponieważ przyczyniają się do utrwalenia i pogłębienia wiedzy chemicznej niezbędnej do zrozumienia procesów chemicznych w przemyśle, laboratoriach chemicznych i otaczającym świecie. Umiejętność rzetelnej oceny przemian chemicznych, ich weryfikacja oraz zdolność do wiarygodnych porównań ilościowych są nieodzownymi atrybutami wykształconego chemika. Podstawowy charakter, przystępna forma opracowania przykładów i zadań oraz pewne zróżnicowanie trudności winno umożliwić korzystanie studentom nie tylko wydziałów chemicznych ale również takich, w których chemia spełnia rolę służebną lub uzupełniającą. W skrypcie użyto jednostek miar SI (z fran. Systeme Internationale ), jedynie sporadycznie zastosowano inne powszechnie stosowane jednostki, np. temperatura w °C czy ciśnienie w atm. Słownictwo chemiczne jest opracowane wg reguł zalecanych przez Międzynarodową Unię Chemii Czystej i Stosowanej IUPAC (z ang. International Union of Pure and Applied Chemistry) chociaż nie oznacza to zarazem rezygnacji z tradycyjnych i powszechnie stosowanych nazw polskich. Całkowicie zrezygnowano z używania takich pojęć jak gramorównoważnik czy stężenie normalne roztworu na rzecz mola i stężenia molowego. Nie pomijając całkowicie pojęcia wartościowości pierwiastka to jednak wiodącą rolę przypisano pojęciom bardziej ogólnym jak stopień utlenienia i elektroujemność pierwiastka. Myślą przewodnią napisania skryptu było ułatwienie studentom zaznajomienia się z problematyką chemiczną, kojarzenie zjawisk i faktów, jak również wyrobienie umiejętności wykorzystania nabytych wiadomości w praktyce i technice obliczeniowej. Poza tym mamy nadzieję, że skrypt ułatwi początkującym studentom opanowanie techniki studiowania, usprawni tok zajęć rachunkowych i laboratoryjnych oraz przyczyni się do zwiększenia wydajności procesu nauczania. Będziemy wdzięczni za wszelkie uwagi krytyczne i wnioski, które postaramy się uwzględnić w następnych wydaniach skryptu.
Drewno jako surowiec chemiczny
(Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego, Łódź, 1950) Ekerkunst, Aleksander
Dyfrakcyjne metody badania budowy kryształów
(Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego ; Łódź, 2005) Bukowska-Strzyżewska, Maria
The following topics are discussed: the diffraction geometry of X-radiation on the spatial lattice of crystals, the atomie factor, the structural factor, electronic density in crystals, and the development of X-ray methods of crystal structure investigations. A short review of neutronography, electronography and applied crystalography is presented. Results of diffraction structual investigations are illustrated with publications of the research group of the author.
Dział analityczny
(Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego, Łódź, 1950) Wilkoszewski, Bogumił
Elastomery i przemysł gumowy : praca zbiorowa
(Instytut Przemysłu Gumowego "STOMIL", 2006) Parasiewicz, Wanda; Rzymski, Władysław M.; Janowska, Grażyna; Parasiewicz, Wanda; Żuchowska, Danuta; Bieliński, Dariusz M.; Pyskło, Leszek; Rosłaniec, Zbigniew; Rzymski, Władysław M.
W książce przedstawiono wyniki aktualnych prac naukowych i badawczo-rozwojowych w dziedzinie przetwórstwa elastomerów, realizowanych w latach 2003-2005 przez krajowe i europejskie ośrodki badawcze. Artykuł wstępny „Konkurencyjność i zrównoważony rozwój przemysłu gumowego" przedstawia wyzwania dla przemysłu gumowego, wynikające z Europejskiego Programu Działania na Rzecz Ochrony Środowiska i związanych z nim dyrektyw. Przygotowanie przemysłu gumowego do sprostania tym wyzwaniom, z zachowaniem jego konkurencyjności, jest dzisiaj ważnym zadaniem dla wspierających przemysł ośrodków badawczych i tą zasadą kierowaliśmy się przy kompletowaniu artykułów do niniejszej monografii. W części książki obejmującej surowce przemysłu gumowego przedstawiono nowe elastomery oraz elastomery termoplastyczne, a ponadto zasygnalizowano pojawienie się na rynku krajowych elastomerów silikonowych. Dwie prace poświęcone są możliwościom wyeliminowania z przemysłu gumowego zmiękczaczy zawierających wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, do czego przemysł gumowy jest zobligowany Dyrektywą UE. Uzupełnieniem tej części jest informacja o składnikach mieszanek - substancjach pomocniczych, ułatwiających sporządzanie mieszanek kauczukowych i poprawiających dyspersję składników, a w konsekwencji zmniejszających energochłonność procesów sporządzania i przetwarzania mieszanek. Sieciowaniu i wzmacnianiu elastomerów - procesom o zasadniczym znaczeniu oraz wpływie na efektywność i wyniki wszystkich operacji technologicznych i produkcyjnych w przemyśle gumowym oraz na właściwości wyrobów gumowych poświęcono dwie części książki. Trzy prace poświęcone są zagadnieniu zmniejszania ilości tlenku cynku, stosowanego jako aktywator wulkanizacji, sklasyfikowanego już jako substancja szkodliwa dla organizmów żyjących w środowisku wodnym, która może być wypłukiwana z wyrobów gumowych, głównie z pyłu gumowego powstającego w wyniku ścierania opon podczas ich użytkowania. Część książki zawiera także prace poświęcone nowoczesnym metodom badawczym, których zastosowanie w przemyśle gumowym umożliwia lepsze poznanie morfologii gumy i wykorzystanie tej wiedzy do projektowania wyrobów gumowych.
Functionalization of carbon nanomaterials
(Wydawnictwo Politechniki Łodzkiej, 2018) Mitura, K. A.; Szczypiński, M. M.; Korn, Ł.; Czerwińska, E.; Kolesińska, B.
"Nowadays, almost all food products that require transport or storage, which we buy in stores are stored in packages. The packaging still needs to be modified to meet the needs of the market and to optimize the shelf life of the product as much as possible. These requirements have meant that the packaging industry has become a dynamically developing field, and entrepreneurs making pink implement new technological solutions. In order to extend the shelf life of food, smart and active packaging is introduced to eliminate the processes that terminate products inside. Currently, many studies focus on bioactive packaging modified with various allotropic forms of carbon. Bearing in mind the excellent biological properties of the nanodiamond, it finds its application in food packaging. This paper presents the adhesive and antioxidant properties of functionalized and non-functionalized nanodiamond particles and graphene oxide (GO)."
Introduction to laser spectroscopy
(Elsevier, 2005) Abramczyk, Halina
This book is intended to be used by students of chemistry, chemical engineering, biophysics, biology, materials science, electrical, mechanical, and other engineering fields, and physics. It assumes that the reader has some familiarity with the basic concepts of molecular spectroscopy and quantum theory, e.g., the concept of the uncertainty principle, quantized energy levels, but starts with the most basic concepts of laser physics and develops the advanced topics of modern laser spectroscopy including femtochemistry. The major distinction between this book and the many fine books available on laser physics and time resolved spectroscopy is its emphasis on a general approach that does not focus mainly on an extensive consideration of time resolved spectroscopy. Books at the correct level of presentation for beginners tend to be focused either totally or mainly on the basic fundamentals of lasers and include only a minimal amount of material on modern ultrashort laser spectroscopy and its chemical, physical and biological applications. On the other hand, books that contain the desired material to a significant degree, are too advanced, requiring too much prior knowledge of nonlinear optics, quantum theory, generation of ultrafast pulses, detection methods, and vibrational and electronic dynamics. This book is intended to fill the gap. More advanced problems of modern ultrafast spectroscopy are developed in the later chapters using concepts and methods from earlier chapters [...].
Kauczuki
(Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego, Łódź, 1950) Kiełbasiński, Stanisław
Korozja metali i stopów
(Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego, Łódź, 1950) Wendorff, Zofia
Laboratorium chemii fizycznej : praca zbiorowa
(Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, 2006) Hawlicka, Ewa; Piekarski, Henryk; Wysocki, Stanisław
Skrypt jest przeznaczony dla studentów kursów magisterskich i inżynierskich wszystkich kierunków studiów na Wydziale Chemicznym. Jego celem jest ułatwienie przygotowania do Laboratorium chemii fizycznej. Ćwiczenia wykonywane w pracowni mają zapoznać studenta z najważniejszymi zjawiskami oraz rządzącymi nim prawami i zależnościami, omawianymi na wykładach i ćwiczeniach rachunkowych, z metodami pomiaru wielkości fizykochemicznych, zasadą budowy i sposobu działania odpowiednich układów pomiarowych oraz umożliwić im nabycie umiejętności systematycznego prowadzenia zapisu przebiegu eksperymentu i opracowania wyników doświadczeń. Warunkiem poprawnego wykonania doświadczenia jest posiadanie wiedzy teoretycznej, niezbędnej do przeprowadzenia i zrozumienia eksperymentu. Najważniejsze zagadnienia teoretyczne, dotyczące ćwiczeń, które studenci wykonują w laboratorium, zebrano w kilka grup tematycznych. Opis każdego ćwiczenia zawiera cel ćwiczenia, niekiedy poszerzony o dodatkowe informacje szczegółowe, skrócony opis sposobu wykonania ćwiczenia i opracowania wyników. Uzupełnieniem skryptu jest rozdział poświęcony analizie błędów pomiarowych oraz tabele, w których zestawiono najważniejsze wielkości fizyczne, przydatne w opracowaniu wyników eksperymentów, dyskusji wyników i oceny błędów wykonanych eksperymentów.
Minerały przemysłowe
(Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego, Łódź, 1950) Berger, Eugeniusz
Nowoczesne barwniki dla włókiennictwa.
(Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, 2006) Czajkowski, Wojciech; Red. nauk. Wydziału: Ptaszyński, Bogdan; Rybicki, Edward; Szadowski, Jerzy
The textile industry which is stili the largest market within the coloration industry underwent serious changes in the last decades. The major objective of this textbook dedicated to chemists and colourists interested in synthesis and properties of dyes and pigments used in textile industry is to give information on the most important at present time application categories of colorants. All dye categories according to Colour Index classification are characterised with attempts to interpret their colouristic and fastness properties in terms of chemical structure of their molercules. Some important intermediates and their use in industrial practice of dyes syntheses are also indicated. The main attention is directed towards disperse dyes for polyester, reactive dyes for cellulose and pigments used in textile printing. Other dye categories such as direct, vat and sulphur dyes for cellulose, acid dyes for wool and polyamide and also cationic dyes for acrylic fibres are also reviewed and discussed. The principles of dyefibre interactions specific to dyed substrates during application processes are also given. Separate chapters are dedicated to perspective development of colouring matters in coming years and also to health and environmental safety measures during colorants handling and application.
Obliczenia analityczne
(Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, 2017) Krystek, Jacek
Ochrona środowiska na studiach przyrodniczych
(Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, 2016) Krystek, Jacek
Otrzymywanie i modyfikacja właściwości nowych elektroprzewodzących warstw polimerowych i kompozytów
(Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, 2008) Strzelec, Krzysztof; Zaborski, Marian
Opracowano i scharakteryzowano dwie odmienne grupy przewodzących materiałów powłokowych opartych na polimerach zawierających ugrupowania triaryloaminowe oraz kompozytach epoksydowoaluminiowych sieciowanych politiouretanami. I. Nowe polimery o właściwościach przewodnictwa dziurowego, oparte na ugrupowaniach triaryloaminowych, otrzymano z użyciem czterech niezależnych metod syntezy, otrzymując materiały o dobrej przetwarzalności do postaci cienkich filmów. Warunki reakcji tych procesów zoptymalizowano w kierunku otrzymywania liniowych polimerów o wysokim ciężarze cząsteczkowym. Wszystkie polimery były rozpuszczalne w typowych rozpuszczalnikach organicznych, co pozwalało na formowanie homogenicznych, wysoce przezroczystych, cienkich filmów o doskonałej stabilności termicznej i morfologicznej. Badania właściwości elektrochemicznych i optycznych nie wykazały większych zmian struktury elektronowej ugrupowania trifenyloaminowego po jego wprowadzeniu do łańcucha polimeru. Reaktywność aldehydów w reakcji kondensacji z 4-metylotrifenyloaminą (MTPA) była uzależniona od właściwości donorowo/akceptorowych podstawników w pierścieniu fenylowym pochodnych benzaldehydu, a reakcja zachodziła wyłącznie w pozycji para MTPA. Zastosowana procedura utleniania i domieszkowania umożliwiła podwyższenie ich niskiego przewodnictwa do poziomu materiałów półprzewodnikowych. Kopolimery otrzymane w reakcji utleniającego sprzęgania monomerów arenowych z 4-metylotrifenyloaminą posiadały zdolność transportu zarówno ładunku dodatniego jak i elektronów, wymaganą w wysoce wydajnych urządzeniach elektroluminescencyjnych. Wykazano, iż poprzez wprowadzenie odpowiedniego ugrupowania arenowego do łańcucha polimeru, można kontrolować kolor emitowanego światła. W reakcji kopolimeryzacji para-podstawionej N,N,N,N'-tetrafenylobenzydyny (TPD) z 1,4-diwinylobenzenem (DVB), katalizowanej kwasem p-toluenosulfonowym, połączenie pomiędzy ugrupowaniami TPD i DVB miało miejsce w pozycji para pierścienia fenylowego oraz w pozycji meta grupy tolilowej TPD, podczas gdy zastosowanie kwasów Lewisa pozwalało uzyskać polimery połączone wyłącznie w pozycji para pierścienia fenylowego. Dzięki doskonałemu przewodnictwu ładunku dodatniego, polimery te wykorzystane zostały do budowy dwuwarstwowych diod elektroluminescencyjnych posiadających wysoką luminancję i niskie napięcie załączania. Udowodniono, że duże podstawniki alkilowe dezaktywują pozycję meta grupy alkilofenylowej i ograniczają powstawanie rozgałęzionych i usieciowanych polimerów w reakcji Friedela-Craftsa N,N'-bis(4-alkilofenylo)-N,N'-difenylobenzydyny z serią dichlorków zawierających ugrupowania aromatyczne. Luminancja dla jednowarstwowych diod elektroluminescencyjnych była obserwowana wyłącznie dla polimerów z ugrupowaniem antracenowym z uwagi na charakterystyczną dla tego materiału zdolność do transportu zarówno dziurowego jak i elektronowego. II. Otrzymano i scharakteryzowano właściwości powłokowe elektroprzewodzących kompozytów epoksydowo-aluminiowych sieciowanych przy pomocy nowego typu utwardzaczy politiouretanowych. Znaczne różnice progu perkolacji w stosunku do układów opartych na standardowych utwardzaczach aminowych, związane były z odmiennymi poziomami dyspersji cząstek metalu w matrycy żywicy. Pomiary udarności i adhezji oraz testy przewodnictwa wykazały, iż warunki sieciowania w znacznym stopniu determinują właściwości kompozytów epoksydowych utwardzanych politiouretanami. Charakterystyka właściwości powłokowych nienapełnionych żywic oraz kompozytów wykazała, iż utwardzacz politiouretanowy wyraźnie poprawia większość z nich, w porównaniu do standardowych kompozycji epoksydowych. Utwardzacze politiouretanowe otrzymane w oparciu o małocząsteczkowy dimerkaptan, wykazywały wysoką aktywność sieciowania żywic epoksydowych w warunkach niskotemperaturowych. Zwiększona liczba ugrupowań polarnych w kompozycjach powłokowych zawierających politiouretany decydowała o wysokiej adhezji żywicy do powierzchni metalowych i przyczyniała się do poprawy odporności chemicznej powłok.
Palność polimerów i materiałów polimerowych
(Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 2007) Janowska, Grażyna; Przygocki, Władysław; Włochowicz, Andrzej; Żuchowska, Danuta; Jantas, Roman
[...] Książka składa się z 8 rozdziałów, z których każdy można rozbudować do obszernej monografii. W pierwszych trzech rozdziałach omówiono podstawowe prawa rządzące złożonymi procesami fizycznymi i chemicznymi decydującymi o dynamice palności polimerów. Dotyczą one zjawisk zapłonu i rozprzestrzeniania się płomieni przebiegających w sposób kontrolowany lub żywiołowy. Prawa te są wspólne dla wszystkich materiałów palnych, a więc paliw stałych, płynnych, gazowych i polimerów. Spalanie czy palenie materiałów jest bowiem chemiczną reakcją utleniania, przebiegającą z wydzielaniem ciepła. W rozdziale 4 omówiono zjawisko dymotwórczości polimerów oraz właściwości trujące dymów. Rozdział 5 zawiera dyskusję metod badań palności polimerów. Metody badawcze i przyrządy pomiarowe dostarczają informacji o przebiegu procesu spalania polimerów i decydują o postępie w badaniach mechanizmów palności tych materiałów. W okresie po 1960 r. w laboratoriach opracowano bardzo dużą liczbę środków zwiększających odporność polimerów na spalanie. Wiele spośród nich znalazło powszechne zastosowanie. Nadal są prowadzone intensywne poszukiwania nowych, coraz bardziej skutecznych antypirenów. Rezultaty tych poszukiwań są prezentowane głównie w obszernej literaturze patentowej. Problemowi uniepalniania polimerów zostały poświęcone rozdziały 6 i 7. Ostatni, ósmy rozdział obejmuje podstawy nowoczesnej, niezwykle obiecującej dziedziny badań nanokompozytów polimerowych. Zdają się one spełniać marzenia badaczy poszukujących antypirenów. Nanoantypireny są dodawane w małych ilościach, wyróżniają się dużą skutecznością w uniepalnianiu polimerów. Dodatek ich poprawia właściwości użytkowe materiałów polimerowych.[...]
Podstawy chemii fizycznej. Zbiór zadań z rozwiązaniami
(Wydawnictwo Politechnika Łódzka, 2006) Światła-Wójcik, Dorota; Red. nauk. Wydziału: Ptaszyński, Bogdan; Wysocki, Stanisław
Zbiór zadań jest przeznaczony dla studentów kursów magisterskich i inżynierskich wszystkich kierunków studiów na Wydziale Chemicznym Politechniki Łódzkiej. Jego celem jest zapoznanie studentów z metodyką rozwiązywania podstawowych problemów rachunkowych chemii fizycznej oraz ilustracja materiału omawianego na wykładach. Układ skryptu odpowiada dwu-semestralnemu kursowi Chemii Fizycznej I. Poszczególne rozdziały obejmują termodynamikę, równowagi fazowe i chemiczne, gazy i roztwory rzeczywiste, elektrochemię oraz kinetykę chemiczną. Każdy z rozdziałów jest poprzedzony ogólnym komentarzem. Zależności i równania są, w większości, omawiane w kontekście ćwiczeń rachunkowych. W skrypcie zawarte są również komentarze szczegółowe do konkretnych problemów lub ich rozwiązań. Rozdział Chemia fizyczna w życiu codziennym jest rodzajem sprawdzianu z rozwiązywania problemów fizyko-chemicznych o znaczeniu praktycznym. Skrypt obejmuje około 270 zadań. Materiały wykorzystywane przy doborze treści części zadań przedstawiono w Bibliografii. Oryginalne rozwiązanie każdego zadania znajduje się bezpośrednio po jego treści. Taki układ zapewnia kontakt wzrokowy z treścią analizowanych problemów. W rozwiązaniach występują odwołania do wcześniej omówionych ćwiczeń lub wzorów. Przed rozpoczęciem pracy z podręcznikiem zalecane jest zapoznanie się z rozdziałem Wskazówki metodyczne, zawierającym uwagi dotyczące sposobu zapisu wielkości fizykochemicznych, wykonywania rachunku na jednostkach, błędów zaokrągleń i ich wpływu na dokładność wyniku. Uzupełnieniem skryptu są trzy załączniki. W Załączniku 1 zamieszczono wykazy podstawowych stałych fizycznych, jednostek miar układu SI oraz relacji między jednostkami wielkości fizyko-chemicznych. W Załączniku 2 podano, niezbędne do opanowania materiału, uzupełnienia matematyczne. Załącznik 3 stanowią tablice standardowych wartości wielkości termodynamicznych wykorzystywane w rozwiązaniach zadań.